Khai Nguyên thông bảo 2

Khai Nguyên thông bảo 開元通寶 là những đồng tiền được đúc từ năm 621 thời Cao Tổ nhà Đường và được duy trì trong suốt triều đại nhà Đường cho đến năm 907. Đây cũng là đồng tiền đầu tiên được sử dụng hai chữ Thông Bảo (đồng tiền thông dụng) gắn với tên niên hiệu, khác với những đồng tiền trước đó thường có tên gọi dựa vào trọng lượng của đồng tiền như Bán Lạng, Ngũ Thù... Cách gọi đồng tiền dùng niên hiệu gắn với hai chữ Thông bảo sau này trở nên thông dụng ở Trung Á, Nhật Bản, Hàn Quốc, Lưu Cầu và Việt Nam. Cách gọi tiền tệ này trở thành tiêu chuẩn của những nước đồng văn cho đến khi những đồng tiền Thông Bảo cuối cùng được đúc vào những năm 1940 ở liên bang Đông Dương.

Những đồng Khai Nguyên thông bảo thời kỳ đầu của nhà Đường có phong cách thư pháp rất đẹp, chữ đúc sắc sảo, chất đồng để đúc ra tiền cũng rất tốt. Nhiều đồng gần như không bị rỉ sau cả ngàn năm. Đường kính tầm 26mm và cân nặng gần như nhau. Thư pháp trên đồng Khai Nguyên thông bảo thời kỳ này được viết bởi Âu Dương Tuân (557-641) - một trong bốn nhà thư pháp nổi tiếng thời Đường. Lối viết Khải thư của ông được tán dương là cực kỳ khuôn phép "khải thư cực tắc" nên những nhà thư pháp sau này mô phỏng theo và gọi nó là Âu thể. Những đồng Khai Nguyên thông bảo thời kỳ này thường không có kỳ hiệu ở mặt sau, một số có hình trăng, chấm hoặc gạch ngang ở một hay nhiều vị trí trên, dưới, trái, phải... của lỗ vuông.

Dưới đây là một số loại Khai Nguyên thông bảo đúc thời kỳ đầu.

Tên gọi	Phồn thể	Giản thể	Đặc điểm	Hình
Nguyên hất trái	左挑開元通寶	左挑開元通宝	Tay trái chữ Nguyên hất lên trên
Nguyên hất phải	右挑開元通寶	右挑開元通宝	Tay phải chữ Nguyên hất lên trên
Nguyên cân	雙挑開元通寶	双挑開元通宝	Cả hai tay chữ Nguyên đều hất lên trên
Nguyên thường	不挑開元通寶	不挑開元通宝	Không bên tay nào của chữ Nguyên hất lên

Tên gọi	Phồn thể	Giản thể	Đặc điểm	Hình
Trăng trên lỗ vuông	月紋開元通寶	月纹開元通宝	Mặt sau có trăng trên lỗ vuông
Chấm trên lỗ vuông	孕星開元通寶	孕星開元通宝	Mặt sau có chấm trên lỗ vuông
Hai trăng	雙月開元通寶	双月開元通宝	Mặt sau có hai trăng
Trăng và chấm	星月開元通寶	星月開元通宝	Mặt sau có chấm lồng trong trăng
Đám mây	雲紋開元通寶	云纹開元通宝	Mặt sau có hình đám mây
3 trăng	波紋開元通寶	波纹開元通宝	Mặt sau có 3 trăng
4 trăng	四月開元通寶	四月開元通宝	Mặt sau có 4 trăng
4 chấm	四星開元通寶	四星開元通宝	Mặt sau có 4 chấm

 Từ năm Hội Xương (841-845) thời Đường Vũ Tông, nhà Đường cho đúc các loại Khai Nguyên thông bảo mặt sau có chữ Hán để chỉ nơi đúc tiền, thường được gọi là Hội Xương Khai Nguyên. Đường Vũ Tông là một người theo Đạo giáo. Trong 5 năm Hội Xương, ông đúc các loại Khai Nguyên thông bảo sử dụng vật liệu đồng lấy được bằng cách nung chảy những đồ tượng Phật, chuông, lò đốt trầm hương hay những vật dụng bằng đồng khác lấy từ những ngôi chùa Phật giáo. Những đồng Khai Nguyên thông bảo thời này có đường kính nhỏ hơn thời đầu (tầm 24-25mm), chế tác và thư pháp cũng không được đẹp, rõ ràng như những đồng Khai nguyên thông bảo thời đầu. Khi vua Đường Tuyên Tông lên ngôi vào năm 846, những chính sách trên bị bãi bỏ và những đồng Hội Xương Khai Nguyên này lại được nung chảy để đúc lại thành tượng Phật. 

Bảng dưới đây liệt kê một số loại chữ chỉ nơi đúc tiền ở mặt sau đồng Khai Nguyên thông bảo đúc trong niên hiệu Hội Xương (Hội Xương Khai Nguyên)

Ký hiệu (Phồn thể)	Ký hiệu (Giản thể)	Hán Việt	Nơi đúc	Hình ảnh
昌	昌	Xương	Hội Xương (Cám Châu)
京	京	Kinh	Kinh Triệu phủ (Tràng An)
洛	洛	Lạc	Lạc Dương
益	益	Ích	Ích Châu
荊	荆	Kinh	Kinh Châu
襄	襄	Tương	Tương Châu
藍	蓝	Lam	Lam Điền (Thiểm Tây)
越	越	Việt	Việt Châu (Chiết Giang)
宣	宣	Tuyên	Tuyên Thành (An Huy)
洪	洪	Hồng	Hồng Châu (Giang Tây)
潭	潭	Đàm	Trường Sa
兗	兖	Duyện	Duyện Châu (Sơn Đông)
潤	润	Nhuận	Giang Tô
鄂	鄂	Ngạc	Ngạc Châu (Hồ Bắc)
平	平	Bình	Bình Châu
興	兴	Hưng	Hưng Nguyên
梁	梁	Lương	Lương Châu
廣	广	Quảng	Quảng Châu
梓	梓	Tử	Đông Xuyên (Côn Minh)
福	福	Phúc	Phúc Châu
桂	桂	Quế	Quế Dương hoặc Quế Châu
丹	丹	Đan	Đan Châu
永	永	Vĩnh	Vĩnh Châu

Sau khi nhà Đường sụp đổ, Khai Nguyên thông bảo vẫn tiếp tục được đúc và lưu hành bởi một số nước khác nhau trong thời Ngũ Đại Thập Quốc.

Ở Việt Nam, đến nay có phát lộ một số mẫu tiền Khai Nguyên thông bảo có cách chế tác, thư pháp khác hẳn với những đồng Khai Nguyên thông bảo thời Đường hay Ngũ Đại Thập Quốc. Những nhà sưu tập ở Việt Nam hay quen gọi đó là tiền Khai Nguyên phỏng đúc thời Lê Trung Hưng - Mạc.

 (Thế giới cổ tiền - Biên dịch và tổng hợp từ nhiều nguồn)

Xem bài viết chi tiết kèm hình ảnh ở đây https://thegioicotien.com/nhung-dong-tien-co-khai-nguyen-thong-bao.html